Het eiland waar mensen vergeten te sterven
De bewoners van het Griekse eiland Ikaria worden doorgaans heel oud. De dementie cijfers behoren tot de laagste ter wereld. Ikaria wordt ook wel het ‘eiland waar mensen vergeten te sterven’ genoemd.
Ikaria is een eiland van 160 km2 dat steil uit de Egeïsche zee oprijst. De striemende wind en de door golven verweerde kust maakt dat het eiland niet heel toegankelijk is voor bezoekers. Hierdoor leeft de bevolking in alle rust en heeft het helemaal zijn eigen cultuur en eetgewoontes kunnen ontwikkelen en behouden. De leefstijl die hieruit voortvloeit zorgt ervoor dat de eilandbewoners gemiddeld acht jaar langer leven dan andere wereldburgers, en dat er veel minder hartziekten en dementie voorkomen.
Met elkaar en voor elkaar
Dit komt voornamelijk door het leven zonder stress en het sterke gevoel van verbondenheid van de bevolking, die zichzelf in de eerste plaats als Ikariaans ziet en dan pas als Grieks. Door de afzondering waarin de eilandbewoners al eeuwenlang leven, ontstond er een hechte gemeenschap waar zorg voor elkaar vooropstaat. Dat heeft de Ikarianen eeuw na eeuw door hongersnoden en zware economische tijden geloodst. Eenzaamheid, een aandoening waarvan is aangetoond dat het het leven met wel acht jaar kan verkorten, is zeldzaam op Ikaria. De mensen letten op elkaar en in de smalle dorpsstraatjes is persoonlijk contact onvermijdelijk.
Vrouwen aan het roer
Ook heel kenmerkend is dat het de vrouwen zijn die hier de dienst uitmaken. Dat geeft de mannen tijd voor ontspanning en onderling contact. Wellicht is dat de verklaring waarom mannen en vrouwen hier dezelfde hoge leeftijd bereiken, terwijl bijna overal ter wereld vrouwen langer leven dan mannen. In de VS is de verhouding honderdjarige mannen en vrouwen 1:5. Op Ikaria is die verhouding eerder 1:1. Voor de Blue Zone Sardinië geldt precies hetzelfde. De vrouwen staan aan het roer en mannen en vrouwen worden even oud. Iets om over na te denken.
Wat Ikaria en Sardinië verder gemeen hebben is het traditionele leven in de bergdorpen, waar elke voor boodschap of elk bezoekje wel een heuvel beklommen of afgedaald moet worden. Natuurlijke lichaamsbeweging is hier gewoon deel van het dagelijkse leven. Dat houdt mensen fit en gezond.
De meeste Ikarianen zijn aanhangers van de Grieks-orthodoxe religie, die heel veel vastendagen per jaar voorschrijft. Ook dat kan een reden zijn van de goede gezondheid van deze mensen omdat dat dat met regelmaat zorgt voor een lagere calorie-inname en betere balans in de stofwisseling
Lokaal, het oude normaal
Natuurlijk speelt ook hier het voedingspatroon een grote rol in de gezondheid van de eilandbewoners. Op Ikaria eten de mensen, net als op andere mediterrane eilanden, veel groenten en olijfolie.
Vlees en zuivelproducten worden met mate gegeten. Door de afgelegen ligging zijn er unieke lokale gerechten ontstaan waarbij bonen en peulvruchten (vooral kikkererwten en linzen), wilde groenten, geitenmelk en kleine hoeveelheden vis de hoofdrol spelen. Bijna alles is van het seizoen en komt uit eigen tuin. Dat is het mediterrane dieet in de puurste vorm.
In de winter staan de groentebedden vol sla, kool, broccoli, bosui, bloemkool, prei en boontjes. In de zomer zijn dat rucola, tomaten, paprika’s, boontjes, aubergines, komkommers, courgettes, citrusvruchten, olijven en peulvruchten als kikkererwten, zwartoogboontjes en linzen. De producten uit eigen tuin worden aangevuld met asperges, wilde looksoorten, kokkels en zo nu en dan vis of geiten- en varkensvlees.
Kruiden als medicijn
Ikarianen gaan graag de natuur in om wilde groenten te verzamelen die overal op het eiland groeien, wel honderd verschillende soorten. Je ziet er vrouwen langs de kant van de weg met in de ene hand een mes en in de andere een zak waaruit venkelgroen, peterselie, zeekraal, paardenbloem en cichorei steekt. Veel van deze planten worden op andere plekken van de wereld als onkruid gezien. Doodzonde want ze bevatten tien keer zoveel antioxidanten als rode wijn en zijn heerlijk in stoof- of ovengerechten en in salades.
Dan zijn er ook nog de wilde kruiden, zoals de inheemse oregano, tijm, rozemarijn, salie en munt. Ze geven de maaltijden een heerlijk pittige smaak, maar worden ook gebruikt om thee van te maken. Medicinaal gezien zijn ze belangrijk voor de spijsvertering (rozemarijn), het verlagen van stress (oregano) en het bestrijden van verkoudheden (salie). Bovendien hebben al deze kruiden ontstekingsremmende en vochtafdrijvende eigenschappen. Mogelijk dat het dagelijks eten van deze kruiden een verklaring is voor het lage aantal hartpatiënten en dementerenden op het eiland. Er zijn ook onderzoeken die aantonen dat vooral salie en rozemarijn genen activeren die helpen om dementie te voorkomen.
Ongeschreven regels
Olijfolie is een erg veel gebruikt product op Ikaria. Gemiddeld gebruiken mensen hier wel zo’n 6 eetlepels per dag. De Ikarianen ontdekten zelf dat olijfolie geschikt is voor het op smaak brengen van gerechten. Ze proefden dat olijfolie die niet is verhit een vollere en frissere smaak heeft. Dus puur door hun smaakpapillen te gebruiken, maken ze hier de beste keuze.
Ook gelden op het eiland een paar ongeschreven regels rondom de eetmomenten:
Maak iets bijzonders van je maaltijden: richt je op het eten en de conversatie.
Eet samen met je dierbaren.
Drink een glas wijn bij de lunch en het diner.
Stop met eten lang voordat je ‘vol zit’.
Als je kijkt naar de 9 geheimen van alle Blue Zones, passen deze regels daar perfect in.
Het mooie is dat de mensen op Ikaria deze wijsheden niet uit boeken halen, maar uit zichzelf. Gewoon door goed te kijken naar de natuur, te luisteren naar hun lichaam en te leven met wat er is.
Eten als een Ikariaan
Ben je nieuwsgierig geworden naar de Ikariaanse keuken vol groente, kruiden en specerijen? Probeer dan eens deze Ikarische Tabouleh salade of de Ikarische stevige groentestoof. In het Blue Zones Kookboek van Dan Buettner vind je nog meer kookinspiratie uit alle Blue Zones.